Jak skutecznie monitorować instalację tryskaczową – praktyczny przewodnik.

‍

Instalacja tryskaczowa to nieodzowny element systemów ochrony przeciwpożarowej w budynkach o podwyższonym ryzyku pożarowym. Jej głównym celem jest automatyczne wykrycie oraz skuteczne tłumienie ognia w jego początkowej fazie, co znacząco ogranicza zarówno straty materialne, jak i zagrożenie dla życia ludzi. Jednak samo zainstalowanie tryskaczy nie gwarantuje ich skuteczności — kluczowe znaczenie ma stały monitoring ich działania.

Niniejszy materiał przedstawia najważniejsze informacje dotyczące zasad monitorowania instalacji tryskaczowych: od podstawowych wymagań normatywnych, przez praktyki projektowe, aż po najnowsze rozwiązania technologiczne stosowane w nowoczesnych obiektach. Dowiesz się, jakie sygnały powinny być nadzorowane, kiedy wymagany jest całodobowy dozór, oraz jakie urządzenia i systemy wspierają nadzór nad instalacjami tryskaczowymi, w tym centrale typu FPM+ i system integrujący SIUP GEMOS.

‍

Instalacja tryskaczowa w budynku pełni kluczową rolę w ochronie przeciwpożarowej, a jej zadania można podsumować w kilku punktach:

‍

1. Automatyczne wykrywanie i gaszenie pożaru

• Tryskacze reagują na wzrost temperatury w swoim bezpośrednim otoczeniu (zwykle 57–93°C w zależności od głowicy).
• Po zadziałaniu uruchamia się lokalne podawanie wody na źródło pożaru, co  ogranicza jego rozprzestrzenianie.

‍

2. Ograniczenie strat materialnych

• Szybka reakcja zmniejsza zasięg pożaru, dzięki czemu spaleniu ulega mniejsza część mienia.
• Instalacja działa selektywnie — uruchamiają się tylko tryskacze w pobliżu ognia, co ogranicza zalanie innych pomieszczeń.

‍

3. Ochrona życia i zdrowia ludzi

• Zmniejszenie temperatury i ilości dymu w strefie pożaru ułatwia ewakuację.
• Instalacja może „kupić” czas dla straży pożarnej, zanim pożar osiągnie niebezpieczne rozmiary.

‍

4. Wsparcie dla straży pożarnej

• Często jest połączona z systemem sygnalizacji pożarowej (SSP), co pozwala na natychmiastowe powiadomienie odpowiednich służb.
• Utrzymuje pożar pod kontrolą do momentu przybycia jednostek PSP.

‍

5. Spełnienie wymagań prawnych i ubezpieczeniowych

• W wielu typach obiektów (magazyny wysokiego składowania, centra handlowe, hale produkcyjne) instalacja tryskaczowa jest wymagana przepisami lub przez ubezpieczyciela.
• Zwiększa wiarygodność obiektu pod kątem bezpieczeństwa, co często obniża składki ubezpieczeniowe.

‍

W większości przypadków instalacja tryskaczowa powinna być monitorowana, ale szczegóły zależą od tego, jakie przepisy i normy ją obejmują (np. PN-EN, NFPA, wytyczne CNBOP, wymagania ubezpieczyciela).

‍

Sama norma projektowa (np. PN-EN 12845 dla tryskaczy) nie wymaga, aby w każdej instalacji był stały dozór elektroniczny parametrów pracy — ale wymaga, aby elementy sygnalizacji alarmu pożarowego, uszkodzeń lub zaniku zasilania były przekazywane do miejsca, gdzie ktoś może podjąć działania (dyżurka, ochrona, zarządca lub administrator budynku).

‍

W praktyce w nowoczesnych obiektach zawsze łączy się tryskacze z centralą sygnalizacji pożarowej (SSP) bezpośrednio lub pośrednio poprzez centralę sterującą urządzeniami przeciwpożarowymi (CSUP). Monitoruje się m.in.:

· zadziałanie tryskacza lub poszczególnych sekcji (alarm z czujnika przepływu wody),

· spadek ciśnienia w rurociągu,

· uszkodzenie/awarię pomp pożarowych,

· zamknięcie zaworów kontrolnych,

· zanik zasilania pomp lub całego systemu.

‍

Norma PN-EN 12845, pkt. 20.1 zaleca, aby wszystkie sygnały alarmowe i uszkodzeniowe były przekazywane do punktu, gdzie obsługa jest dostępna 24/7 a Warunki Techniczne Ubezpieczycieli mogą wymagać stałego nadzoru w obiektach o wysokim ryzyku pożarowym.

Reasumując:

· Jeśli  instalacja tryskaczowa została przewidziana  w magazynie, centrum handlowym, hali produkcyjnej itp. to praktycznie zawsze jest podłączona do centrali SSP, CSUP lub innego systemu monitoringu czynnego całą dobę.

· Jeśli to mały, autonomiczny obiekt bez stałej obsługi to przepisy często i tak wymagają przekazania sygnałów alarmowych w miejsce z całodobową obsługą.

Poniżej zestawiono wymagania dotyczące monitorowania instalacji tryskaczowych w formie tabeli.

‍

‍

Bardzo często projektuje się niezależną, dedykowaną centralę służącą jedynie do monitorowania niewłaściwych stanów instalacji tryskaczowej. Rozwiązanie takie ma wiele zalet, przede wszystkim oddzielenie systemu monitorowania instalacji tryskaczowej od centrali sygnalizacji pożaru służącej do detekcji pożaru w całym obiekcie zmniejsza ryzyko opóźnienia lub utraty alarmu. Ponadto rozwiązanie takie powoduje ograniczenie awarii kaskadowej – jeżeli w jednym systemie (np. w części monitorującej instalację tryskaczową) wystąpi błąd lub awaria zasilania, nie powinno to unieruchamiać systemu detekcji pożaru, który musi działać niezależnie.

Centrala sterująco-zasilająca urządzenia przeciwpożarowe typu FPM+ bardzo często jest projektowana do tego celu. Do bezpośredniego podłączenia sygnałów alarmowych i kontrolnych (najczęściej styki bez potencjałowe) wykorzystywany jest moduł centrali e.USP (uniwersalny sterownik przeciwpożarowy). Moduł ten  służy do przyjmowania sygnałów z urządzeń i systemów zewnętrznych oraz do sterowania urządzeniami i systemami zewnętrznymi. Wyposażony jest w 16 wejść, mogących pracować jako wejścia cyfrowe(nadzorowane, NO lub NC) lub jako wejścia analogowe. Sterownik e.USP  wyposażony jest również w 8wyśćprzekaźnikowych. W zależności od skali monitorowanego systemu tryskaczowego i ilości monitorowanych sygnałów – ilość modułów e.USP jest skalowalna i maksymalnie na jednej magistrali może pracować do 126 takich modułów.

Ponadto centrala sterująca urządzeniami przeciwpożarowymi FPM+ może być przeznaczona do nadzorowania stanu pracy oraz sterowania wszystkimi urządzeniami czynnym i biorącymi udział w realizacji scenariusza pożarowego dla obiektu - klapami przeciwpożarowymi, centralami wentylacyjnymi, centralami oddymiania grawitacyjnego, centralami oddymiania mechanicznego etc..  

Centrala FPM+ otrzymuje z systemu sygnalizacji pożarowej strefowe sygnały sterujące, które inicjują podjęcie realizacji scenariusza pożarowego zgodnie z zatwierdzaną tabelą sterowań dla urządzeń i systemów których stan pracy ujęto w scenariuszu na wypadek rozwoju pożaru. Centrala pozwala zintegrować systemy różnego typu (o różnym przeznaczeniu) i stworzenie jednolitego algorytmu sterowania (matrycy sterowania). Integracja central oddymiania ze zintegrowanym systemem bezpieczeństwa (SIUP) GEMOS odbywa się za pomocą interfejsu – protokołu cyfrowego komunikacji z centralą FPM+.

‍

‍

Dla zapewnienia maksymalnego poziomu bezpieczeństwa pożarowego, poprawy funkcjonalności oraz skrócenia czasu reakcji i podejmowania decyzji przez personel obsługi chronionego obiektu bardzo często przewiduje się  zastosowanie systemu integrującego urządzenia przeciwpożarowe (SIUP) GEMOS.

‍

System GEMOS pozwala tak zintegrować wszystkie instalacje bezpieczeństwa oraz techniczne budynku, aby w jak najprostszy sposób było można:

· wizualizować wszystkie stany za pomocą jednolitej platformy graficznej,

· monitorować stany poszczególnych elementów każdego systemu,

· realizować interakcje pomiędzy zintegrowanymi systemami (ważne szczególnie przy realizacji scenariusza pożarowego,)

· testować każdy element systemu indywidualnie lub całymi grupami (np. wg matrycy sterowań– testy mogą odbywać się z pominięciem operatora lub przy jego współudziale)

‍

‍

 Podsumowanie

‍Skuteczny monitoring instalacji tryskaczowej to niezbędny element nowoczesnych systemów ochrony przeciwpożarowej. Dzięki niemu możliwe jest szybkie wykrycie zagrożeń, kontrola kluczowych parametrów oraz natychmiastowa reakcja w razie awarii czy pożaru. Integracja z systemem sygnalizacji pożarowej (SSP), centralą CSUP oraz systemami typu GEMOS znacząco zwiększa poziom bezpieczeństwa obiektu, wspierając zarówno ewakuację, jak i działania służb ratowniczych. Właściwie zaprojektowany i stale nadzorowany system to inwestycja w bezpieczeństwo ludzi, mienia oraz zgodność z przepisami i wymaganiami ubezpieczycieli.

 ‍

‍

‍

Autor: Piotr Matuszewski
Dyrektor Produkcji w Ela-compil, szef działu FPM+.
Rzeczoznawca SITP, członek PIIB z uprawnieniami w specjalności telekomunikacyjnej, elektrycznej i elektroenergetycznej.
Ponad 25 lat doświadczenia w technicznej ochronie obiektów, autor projektów i publikacji branżowych, propagator BIM.

‍